بهترین راهکارهای درمان ناباروری مردان: از دارو درمانی تا جراحی
طبق آمار تقریبا از هر هفت زوج، یک زوج نابارور است. اگرچه مطالعات نشان دادهاند که در 50 درصد از این زوجها، ناباروری مردان نقش جزئی دارد. اما نمیتوان این مساله را نادیده گرفت. زیرا لقاح فرآیندی پیچیده است و موانع زیادی برای وقوع آن وجود دارد.
ناباروری مردان میتواند ناشی از تولید کم اسپرم، عملکرد غیرطبیعی اسپرم یا انسدادی باشد که از خروج اسپرم جلوگیری میکند. بیماریها، جراحات، مشکلات مزمن سلامتی، سبک زندگی و عوامل دیگر ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند.
خوشبختانه امروزه درمان ناباروری مردان با تجویز دارو یا جراحی ممکن است. حتی اگر این روشها موثر نباشند، میتوان برای بچهدار شدن از تکنیکهای IVF و ICSI استفاده کرد. در ادامه به جزئیات بیشتری از آنها اشاره خواهیم کرد.
علائم ناباروری در مردان چیست؟
اگرچه نشانه اصلی ناباروری مردان، ناتوانی در بچهدار شدن با وجود یک سال رابطه جنسی مکرر و محافظتنشده است. اما معمولا این مشکل با علائم زیر نیز همراه است:
- مشکلات در عملکرد جنسی مانند مشکل در انزال، کاهش میل جنسی و مشکل در حفظ نعوظ
- عدم تعادل هورمونی
- درد، تورم و بروز توده در ناحیه بیضه
- گشاد شدن سیاهرگهای اطراف بیضه
- رشد غیرطبیعی بافت سینه (ژنیکوماستی)
- کاهش موی صورت یا بدن
علت ناباروری در مردان چیست؟
اصولا تولید مثل طبیعی مرد به دو عامل زیر بستگی دارد:
- تولید اسپرم سالم در بیضه برای بارور کردن تخمک
- نعوظ و انزال مناسب برای انتقال اسپرم به سوی تخمک
وجود هر مشکلی در این دو فرآیند، میتواند زمینه ناباروری مردان را فراهم کرد. در ادامه به این مشکلات اشاره خواهیم کرد.
مشکلات اسپرم
اگر اسپرم نابالغ باشد، شکل غیرعادی داشته باشد یا قادر به حرکت به سوی تخمک نباشد، امکان باروری وجود ندارد. گاهی نیز ممکن است علت ناباروری، تعداد کم اسپرم در مایع منی باشد. اصولا تعداد اسپرم نباید کمتر از 15 میلیون در هر میلیلیتر مایع منی یا کمتر از 39 میلیون در هر انزال باشد.
مشکلات ساختاری
هنگامیکه اسپرمها در بیضهها تولید میشوند، لولههای ظریفی به نام اپیدیدیم آنها را حمل میکنند تا با مایع منی مخلوط شده و سپس از آلت تناسلی خارج شوند. در نتیجه، هر چیزیکه این مسیر را مسدود کند میتواند جریان مایع منی به خارج از آلت تناسلی را متوقف کند. ممکن است یک نقص ژنتیکی و مادرزادی یا عفونت و التهاب ناشی از یک بیماری مقاربتی باشد.
علل دیگر شامل بافت اسکار ناشی از جراحی و پیچخوردگی وریدهای متورم در کیسه بیضه (واریکوسل) هستند. واریکوسل با کاهش جریان خون در بیضه، باعث کاهش کمیت و کیفیت اسپرم میشود.
اختلالات نعوظ
مشکل در حفظ نعوظ نه تنها منجر به عدم برقراری رابطه جنسی میشود، بلکه امکان تخلیه مایع منی در واژن برای باردار کردن خانم را نیز فراهم نمیکند.
اختلالات انزال
رایجترین انواع اختلالات انزال عبارتند از:
- انزال زودرس که میتواند باعث شود مایع منی قبل از ورود آلت تناسلی به واژن، تخلیه شود.
- انزال معکوس که باعث میشود مایع منی در حین ارگاسم به جای بیرون آمدن از نوک آلت تناسلی وارد مثانه شود.
مشکلات هورمونی
اگرچه ناباروری در مردان، اغلب ناشی از اختلال در عملکرد بیضهها و تولید تستوسترون پایین است. اما گاهی در اثر ناهنجاریهای غدد هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و فوق کلیوی نیز بروز میکند.
عفونتها و بیماریها
برخی از عفونتها مانند موارد زیر میتوانند در تولید اسپرم سالم اختلال ایجاد کنند یا باعث ایجاد مشکلات ساختاری برای عبور اسپرم شوند:
- عفونت و التهاب اپیدیدیم یا بیضهها
- برخی از عفونتهای مقاربتی مانند سوزاک یا HIV
از بیماریهای موثر در ناباروری مردان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماریهای زمینهای مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای کبدی و کلیوی و اختلالات تشنج
- سرطانهای بیضه، پروستات یا غدد ترشحکننده هورمونهای مربوط به تولید مثل
- بیماریهای ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک یا هموکروماتوز
مشکلات مادرزادی
یکی از شایعترین مشکلات مادرزادی، بیضههای نزول نکرده به داخل کیسه بیضه در دوره جنینی است. گاهی نیز مشکلات مادرزادی مانند کریپتورکیدیسم و هیپوسپادیاس باعث ایجاد نقص در دستگاه تناسلی مرد و سپس ناباروری میشوند.
عواملی که ریسک ناباروری در مردان را بالا میبرند؟
برای درمان ناباروری مردان، اصولا پزشکان به فاکتورهای خطر زیر توجه میکنند:
- اضافه وزن و چاقی
- سن بالای 40 سال
- سابقه التهاب پروستات یا عفونتهای دستگاه تناسلی
- سابقه آسیب به بیضه
- بلوغ زودرس یا دیررس
- احتمال قرار گرفتن اندام تناسلی در معرض دمای بالا
- سابقه شیمیدرمانی یا پرتودرمانی
- مصرف سیگار، الکل، ماریجوآنا یا استروئیدها
تشخیص ناباروری مردان چگونه است؟
معمولا برای تشخیص و درمان ناباروری مردان، پزشک از روشهای زیر استفاده میکند.
معاینه فیزیکی
ابتدا پزشک برای کمک به تعیین سلامت کلی و شناسایی هرگونه مشکل فیزیکی که ممکن است بر باروری مرد تأثیر بگذارد معاینهی فیزیکی میکند. سپس برای بررسی سوابق پزشکی بیمار، سوالاتی میپرسد.
آزمایشهای تشخیصی
در مرحله بعد پزشک برای تشخیص قطعی، به سراغ یک یا چند مورد از آزمایشهای زیر میرود.
آزمایش اسپرم
آنالیز مایع منی در آزمایشگاه برای بررسی حجم، میزان یکنواختی و اسیدی بودن آن و کیفیت و تعداد اسپرمها، یکی از آزمایشهای اولیه است.
تستهای هورمونی
آزمایش خون بهعنوان یکی از تستهای باروری، میتواند سطح تستوسترون و سایر هورمونهای موثر در بلوغ جنسی و تولید اسپرم را اندازهگیری کند.
آزمایشهای تصویربرداری
روشهایی مانند سونوگرافی، ام آر آی یا ونوگرافی به بررسی بیضهها و مشکلات ساختاری دستگاه تناسلی مردانه کمک زیادی میکنند.
راههای درمان ناباروری در مردان
امروزه بسیاری از گزینههای درمانی مانند موارد زیر میتوانند به درمان ناباروری مردان کمک کنند.
درمان ناباروری مردان با اصلاح سبک زندگی
شما میتوانید روند تولید اسپرم سالم را با رعایت نکات زیر برای داشتن یک سبک زندگی سالم بهبود بخشید:
- حفظ وزن سالم
- افزایش مصرف میوه و سبزیجات بهمنظور تغذیه مناسب برای باروری
- افزایش فعالیت بدنی
- مدیریت استرس
درمان ناباروری مردان با دارو
هورموندرمانی میتواند سطوح هورمونها را تنظیم کند و بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد. همچنین برای درمان ناباروری مردان، مصرف منظم آنتیبیوتیک در زمان بروز بیماریهای عفونی و مقاربتی لازم است. گاهی نیز پزشک برای بهبود روند باروری، مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضدافسردگی سهحلقهای، مسدودکنندههای کانال کلسیم و ضدآندروژنها را متوقف میکند.
درمان ناباروری مردان با جراحی
از انواع جراحیهای ناباروری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عمل برگشت وازکتومی
- وازواپیدیدیموستومی برای رفع انسداد اپیدیدیم
- جراحی واریکوسل برای بازگشت ورید های آسیب دیده بیضه
درمان ناباروری مردان با روشهای کمکباروری
اگر هیچکدام از روشهای ذکرشده برای درمان ناباروری در مردان موثر نباشند، پزشک به سراغ یکی از روشهای کمکباروری زیر میرود:
- تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI). در طی آن پزشک در محیط آزمایشگاهی یک سلول اسپرم را به داخل تخمک تزریق میکند.
- لقاح آزمایشگاهی (IVF). قبل از انجام آن، پزشک داروهای باروری به همسرتان تزریق میکند که باعث بالغ شدن چندین تخمک در تخمدانها میشود. سپس تخمکها را هنگامیکه آماده هستند جمعآوری میکند و در آزمایشگاه در معرض اسپرم قرار میدهد. در نهایت، تخمک بارورشده (جنین) در داخل رحم قرار داده میشود.
چگونه از بروز ناباروری مردان پیشگیری کنیم؟
اگرچه ناباروری مردان همیشه قابل پیشگیری نیست. اما توجه به اصول زیر میتواند احتمال بروز آن را کاهش دهد:
- عدم مصرف سیگار و الکل
- اجتناب از پرخوری و افزایش وزن
- اجتناب از وازکتومی
- پرهیز از از قرار گرفتن در معرض آفت کشها، فلزات سنگین و سایر سموم
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بعد از تلاشهای مکرر بچهدار نشدید یا در صورت داشتن یکی از علائم زیر، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- مشکلات نعوظ یا انزال
- کاهش میل جنسی
- درد، ناراحتی یا تورم در ناحیه بیضه
مشاوره تخصصی برای درمان ناباروری مردان
اگر بهدنبال دریافت مشاوره تخصصی در زمینه درمان ناباروری مردان هستید، کلینیک دکتر ناطق میتواند کمک زیادی به شما در این زمینه کند. فقط لازم است همین الان با کلینیک تماس بگیرید. جالب است بدانید که از وبسایت کلینیک، امکان رزرو وقت مشاوره آنلاین و دانلود کتابچه راهنمای درمان ناباروری نیز وجود دارد.
دکتر شهریار ناطق متخصص ارولوژی،جراح کلیه، مجاری ادراری و تناسلی میباشند. دکتر ناطق موفق به اخذ بورد تخصصی ارولوژی در سال ۹۱ از دانشگاه علوم پزشکی تهران شدند. ایشان همچنین عضو انجمن ارولوژی اروپا، عضو انجمن ارولوژی ایران و مدیر گروه ارولوژی بیمارستان آتیه میباشند. دکتر شهریار ناطق با استفاده از دستگاه سنگ شکن برون اندامی، جراحی اندوسکوپی، جراحی لیزری سنگ کلیه به درمان و دفع سنگ کلیه می پردازند.