درمان سنگ کلیه: علائم، علل و روش‌های مؤثر درمانی
در کشور ما سالانه بیش از نیم میلیون نفر برای درمان سنگ کلیه به پزشک مراجعه می‌کنند. تخمین زده شده است که از هر ده نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار این مشکل می‌شود. بنابراین، لازم است از علائم سنگ کلیه، علل و روش‌های مؤثر تشخیص و درمان آن آگاه شویم!
در اصل سنگ کلیه، رسوبات سختی از مواد معدنی و نمک است که در داخل کلیه تشکیل شده و می‌تواند به طرف سایر بخش‌های دستگاه ادراری حرکت کند. اگرچه دفع سنگ کلیه روند دردناکی است. اما اگر سنگ‌ها به‌موقع تشخیص داده شوند، می‌توان به روش‌هایی مانند نوشیدن آب زیاد، سنگشکنی، دارودرمانی، سیستوسکوپی و غیره مانع از آسیب دائمی آنها به سیستم ادراری و بروز عوارضی مانند عفونت شد. در ادامه به جزئیات بیشتری از انواع روش‌های درمان سنگ کلیه اشاره خواهیم کرد.
علل سنگ کلیه
ادرار دارای مواد زائد مختلفی است و درصورتی‌که به دلایل مختلفی مانند موارد زیر:- ژنتیک
- تغذیه نامناسب
- کم‌آبی بدن
- مشکلات متابولیکی مانند چاقی، اضافه وزن، فشار خون بالا و دیابت
- مصرف برخی از مکمل‌ها و داروها
مدام غلظت آن زیاد باشد، کریستال‌های ادراری شروع به تشکیل می‌کنند. به‌تدریج این کریستال‌ها عناصر دیگر مانند کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات را جذب می‌کنند و به هم می‌پیوندند. در نهایت یک جسم سخت به‌صورت سنگ کلیه تشکیل می‌شود. از این رو، چهار نوع سنگ کلیه با نام‌های سنگ اگزالات کلسیمی، سنگ اسید اوریکی، سنگ استروویتی و سنگ سیستینی وجود دارد.
علائم و پیشگیری از سنگ کلیه از زبان دکتر ناطق
علائم ابتلا به سنگ کلیه
برخی از سنگ‌های کلیه به اندازه یک دانه شن کوچک هستند و به‌صورت خود‌به‌خود دفع می‌شوند. اما برخی دیگر به بزرگی یک سنگریزه یا حتی توپ گلف هستند. اصولا هرچه سایز سنگ بزرگتر باشد، علائم قابل توجه‌تری ایجاد می‌کند. از علائم شایع آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد پهلو
- احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- خون در ادرار
- تکرر ادرار
- ادرار بد بو، کدر و به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
- حالت تهوع یا استفراغ
- تب و لرز
درد سنگ کلیه چگونه است؟
سنگ کلیه تا زمانی که در داخل کلیه یا حالب حرکت یا گیر نکند، معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند. حالب‌ها لوله‌هایی هستند که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کنند. اگر سنگ کلیه در حالب گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث اختلال در عملکرد کلیه‌ها، التهاب مجاری ادراری و اسپاسم حالب شود. این وضعیت می‌تواند به درد شدید، تکرر ادرار، خون در ادرار، تهوع و استفراغ منجر شود. در صورت بروز این علائم، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. پزشک با استفاده از روش‌های مختلفی از جمله دارو، سنگشکنی یا جراحی، سنگ کلیه را خارج کرده و عملکرد طبیعی دستگاه ادراری را بازمی‌گرداند.
در این شرایط، یک درد شدید و ضربان‌دار به‌صورت ممتد در پهلوها، کمر و زیر دنده‌ها بروز می‌کند. معمولا این درد به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران می‌رسد و باعث می‌شود که بیمار آن را با درد معده اشتباه بگیرد.
روش‌های تشخیص سنگ کلیه
اصولا روند تشخیص سنگ کلیه با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و انجام آزمایشات تصویربرداری شروع می‌شود. زیرا لازم است قبل از درمان سنگ کلیه، سایز و محل سنگ ارزیابی شود.
این مساله را می‌توان به کمک سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا رادیولوژی کلیه، مجراری ادراری و مثانه (KUB) حل کرد. البته در برخی افراد، پزشک برای تصویربرداری پیلوگرام داخل وریدی (lVP) که نیاز به تزریق ماده حاجب دارد را تجویز می‌کند. همچنین قبل از تخلیه سنگ، پزشک باید وضعیت سلامت کلیه‌های شما را با آزمایش خون و آزمایش ادرار بررسی کند.
درمان سریع سنگ کلیه
روش درمان سنگ کلیه بسته به نوع و سایز سنگ و محل قرارگیری آن متفاوت است. در ادامه به این روش‌ها خواهیم پرداخت.
قرص برای درمان سنگ کلیه
برای سنگ‌های کوچکتر از 5 میلی‌متر که معمولا علائم زیادی ایجاد نمی‌کنند، نیازی به درمان‌های تهاجمی نیست. معمولا پزشک توصیه می‌کند:
- روزانه آب فراوان بنوشید.
- در صورت بروز درد مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن مصرف کنید. زیرا عبور یک سنگ کوچک از مجاری ادراری نیز می‌تواند باعث ناراحتی شود.
- برای دفع سریع‌تر سنگ، دارو مصرف کنید. قرص تامسولوسین که به‌عنوان مسدودکننده آلفا شناخته می‌شود. ماهیچه‌های حالب را شل می‌کند و به شما کمک می‌کند تا سنگ کلیه را سریع‌تر و با درد کمتری دفع کنید.
نام آمپول دفع سنگ کلیه
برای دفع سنگ کلیه، دارو تزریقی مشخصی وجود ندارد. اما پزشک ممکن است برای کنترل درد و التهاب مجاری ادراری، آمپول‌هایی مانند کتورولاک تجویز کند.
روش سنگشکنی
معمولا سنگ‌هایی که بزرگتر از 5 میلی‌متر هستند، به خودی خود دفع نمی‌شوند. در این شرایط، پزشک روشی را برای شکستن یا برداشتن آنها توصیه می‌کند.
سنگشکنی بیرون‌اندامی (ESWL) یکی از این روش‌ها است. در طی آن دستگاه از بالا امواج صوتی را روی بدن بیمار می‌تاباند و با ایجاد ارتعاشات قوی کمک می‌کند تا سنگ‌ها در داخل بدن خرد شوند. بدین‌شکل، به‌تدریج از مجاری ادراری دفع می‌شوند.
سیستوسکوپی
در طی آن، یک سیستوسکوپ برای بررسی مجرای ادرار و مثانه از طریق دهانه آلت تناسلی مردان با دهانه مجرای ادراری زنان وارد می‌شود. بدین‌شکل، پزشک می‌تواند به کمک دوربین سیستوسکوپ، سنگ گیر کرده در این نواحی را پیدا و سپس برای تخلیه آن اقدام کند.
اورتروسکوپی
اگر سنگ در حالب گیر کرده باشد، پزشک اورتروسکوپ کوچک و منعطف را از مثانه به سمت حالب حرکت می‌دهد. سپس یک سیم مخصوص به سمت حالب فرستاده می‌شود تا سنگ را بگیرد. همچنین اگر سنگ بسیار بزرگ باشد، می‌توان با لیزر آن را شکسته و سپس قطعات کوچکتر را تخلیه کرد. اصولا این روش درمان سنگ کلیه، در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
نفرولیتوتومی
اگر سنگ بیش‌ازحد بزرگ شده باشد و نتواند از داخل کلیه عبور کند. همچنین باعث انسداد و عفونت شده و وجود آن به کلیه آسیب برساند. در این شرایط، معمولا ESWL ناموفق است و پزشک نفرولیتوتومی را توصیه می‌کند.
در این روش، پزشک بعد از ایجاد یک برش کوچک در پشت شما و وارد کردن لوله‌های مخصوص به داخل کلیه، سعی می‌کند که سنگ را خرد کرده و مستقیما قطعات آن را خارج کند. در نتیجه نیاز به بیهوشی عمومی دارد.
در چه مواردی جراحی برای درمان سنگ کلیه لازم است؟
معمولا در شرایط زیر لازم است جراحی انجام شود:
- اندازه سنگ خیلی بزرگ است و به‌همین‌دلیل در کلیه، حالب یا مثانه گیر کرده است.
- امکان انجام سنگشکنی بیرون‌اندامی وجود ندارد و سنگ باعث خونریزی، نارسایی کلیه یا عفونت مجاری ادراری شده است.
درمان سنگ کلیه در منزل
موثرترین روش‌های دفع سنگ در منزل عبارتند از:
- نوشیدن 2 تا 3 لیتر آب در روز و پیاده‌روی یا انجام برخی ورزش‌های سبک. زیرا می‌توانند به حرکت سنگ کمک کنند.
- گرم کردن قسمت پایین کمر. این کار باعث شل شدن عضلات کمر می‌شود و عبور سنگ را آسان‌تر می‌کند.
- مصرف سرکه سیب خام رقیق‌شده با آب. این محلول به شکستن سنگ‌ها کمک می‌کند. همچنین می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه در آینده نیز کمک کند.
- افزایش مصرف کرفس، کلم بروکلی، خیار، جعفری، خربزه، ترب، هندوانه و مارچوبه. زیرا مواد غذایی عالی برای کمک به دفع سنگ کلیه هستند.
راه‌های درمان سنگ کلیه بزرگ چیست؟
همانطورکه ذکر شد، راه‌های درمان سنگ کلیه بزرگ عبارتند از:
- سنگشکنی
- اورتروسکوپی
- نفرولیتوتومی
پیشگیری از ابتلای دوباره به سنگ کلیه
برای پیشگیری از سنگ کلیه، لازم است در روز آب کافی (در حد 2 لیتر) بنوشید و مصرف نمک را کاهش دهید. همچنین روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید و روی تغییر عادات غذایی خود کار کنید. زیرا برخی از مواد غذایی حاوی اگزالات، کلسیم و پروتئین فراوان هستند. توصیه می‌کنیم در جهت تغذیه مناسب برای سنگ کلیه، مصرف مواد غذایی زیر را محدود کنید:
- انواع گوشت قرمز و سفید
- تخم مرغ
- لبنیات شامل شیر، پنیر و ماست
- گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس
- فست‌فود
- تنقلات شور
- سبزیجات مانند ریواس، چغندر، اسفناج و سیب‌زمینی شیرین
- آجیل
- الکل، نوشابه، چای و قهوه
- شکلات
